BAMRO

Hoge Commissaris: Het uitbannen van gendergerelateerd geweld is essentieel voor een vreedzamere en rechtvaardigere wereld

"16 dagen van activisme: een einde maken aan gendergerelateerd geweld tegen vrouwen en meisjes in conflicten en humanitaire crises"

Excellenties, beste deelnemers, collega's en vrienden,

Het is een genoegen om hier te zijn om de 16 dagen van activisme om geweld tegen vrouwen en meisjes te beëindigen te lanceren, die elk jaar plaatsvindt tussen deze belangrijke dag en de Dag van de Mensenrechten op 10 december.

Gendergerelateerd geweld tegen vrouwen en meisjes in conflict- en crisissituaties is een van de meest wrede en gruwelijke misdaden ter wereld. Ondanks de universele veroordeling wordt het echter nog steeds gebruikt als oorlogstactiek en als middel tot politieke onderdrukking.

Van Israël tot Gaza, Soedan, Afghanistan, Oekraïne, de Democratische Republiek Congo, Haïti en nog veel meer, worden vrouwen en meisjes geterroriseerd, mishandeld, uit hun huizen verdreven, verkracht, vastgehouden, seksuele en reproductieve gezondheidsrechten ontzegd en systematisch misbruikt.

Uit het rapport van de secretaris-generaal over conflictgerelateerd seksueel geweld in 2023 blijkt dat er meer dan 3.600 gevallen zijn bevestigd door de Verenigde Naties, waarvan 95% vrouwen en meisjes betreft. Deze cijfers vertegenwoordigen slechts een klein deel van de gevallen. De meeste worden nooit gemeld, nooit behandeld en nooit berecht.

Naarmate conflicten zich uitbreiden, humanitaire crises verergeren en het internationaal recht schaamteloos met voeten wordt getreden, betalen vrouwen en meisjes een hoge prijs. Ze zijn het doelwit van gendergerelateerd geweld als onderdeel van een oorlogstactiek die erop gericht is te vernederen, te domineren en angst in te boezemen, soms met als doel hele gemeenschappen of etnische groepen te verspreiden en te verdrijven. Geweld gaat soms door, zelfs nadat het conflict is geëindigd, en de fysieke verwondingen en mentale trauma's die het veroorzaakt, kunnen een leven lang meegaan.

Toegenomen onveiligheid, georganiseerd geweld en gewapende conflicten zijn zowel de oorzaak als het gevolg van genderongelijkheid en discriminatie van vrouwen en meisjes. Ze zijn onlosmakelijk verbonden met schendingen van de fundamentele mensenrechten van de helft van de bevolking.

Terwijl de vooruitgang op het gebied van gendergelijkheid achteruitgaat, neemt de militarisering toe. Terwijl vrouwen en meisjes van hun mensenrechten worden beroofd, explodeert er elke dag voor onze ogen voor miljoenen dollars aan wapenuitrusting en veroorzaakt het echte tragedies.

De preventie en uitbanning van gendergerelateerd geweld in conflicten en humanitaire crises is daarom een belangrijke stap in de richting van duurzame vrede, gebaseerd op mensenrechten en menselijke waardigheid voor iedereen.

Gendergelijkheid, met inbegrip van de volledige deelname van vrouwen aan vredesprocessen en hun leiderschap, zoals verankerd in de agenda voor vrouwen, vrede en veiligheid, is uiteraard een absolute voorwaarde voor het waarborgen van vreedzame en rechtvaardige samenlevingen.

Beste deelnemers en vrienden,

Deze situatie is niet onvermijdelijk. Dat kan en moet anders.

We weten hoe we geweld tegen vrouwen en meisjes in conflict- en crisissituaties kunnen verminderen en voorkomen. Er zijn in de loop der jaren veel juridische en praktische instrumenten ontwikkeld, toegepast en getest, maar we moeten er beter gebruik van maken.

Ik wil in dit verband een paar belangrijke punten naar voren brengen.

Ten eerste het internationaal recht.

In conflicten worden de rechten van vrouwen gewaarborgd door een robuust internationaal juridisch regime, waaronder de Verdragen van Genève, het Vluchtelingenverdrag van 1951, het internationaal strafrecht, zoals het Statuut van Rome, en het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen.

We kunnen niet toestaan dat deze wetten worden ondermijnd, verzwakt of inconsequent worden gehandhaafd.

Ten tweede moeten daders van gendergerelateerd geweld tegen vrouwen en meisjes in conflict- en crisissituaties ter verantwoording worden geroepen. Het is schokkend dat de overgrote meerderheid van hen ongestraft blijft. We weten echter hoe belangrijk het beginsel van verantwoordingsplicht is, omdat het ook schendingen kan afschrikken.

OHCHR zet zich in voor gerechtigheid. Ik ben blij dat onze partners hier zijn, want we doen allemaal hetzelfde werk. Onze teams van vredesmissies en landenkantoren houden toezicht op mensenrechtenschendingen en documenteren in het bijzonder conflictgerelateerd seksueel geweld. We bieden ook ondersteuning aan degenen die schendingen onderzoeken, waaronder onderzoekscommissies en onderzoeksmissies die rapporteren aan de Mensenrechtenraad.

Ten derde moeten we overlevenden ondersteunen en leren van hun ervaringen. De focus ligt te vaak op de daders en te weinig op de slachtoffers.

De aanpak van het OHCHR voor het voorkomen van en reageren op seksueel geweld in conflictsituaties richt zich op overlevenden van dergelijk geweld. We moeten hun stem laten horen. We geven prioriteit aan de behoeften van overlevenden, inclusief groepen die bijzonder kwetsbaar zijn of waarschijnlijk specifiek het doelwit zullen zijn.

We ontwikkelen momenteel een nieuwe strategie voor gendergerelateerd geweld die zich richt op de onderliggende oorzaken, waaronder raciale, economische en genderongelijkheden, en die ook tot doel heeft het bewustzijn van deze wereldwijde plaag te vergroten. Te vaak is het een verborgen misdaad en lijden de slachtoffers in stilte, gestigmatiseerd.

Ten vierde moeten we meer doen om vrouwenorganisaties en vrouwelijke mensenrechtenverdedigers te ondersteunen en te versterken, met name degenen die in de frontlinie werken en elke dag te maken hebben met gendergerelateerd geweld.

We kunnen gendergerelateerd geweld in conflict- en crisissituaties niet aanpakken zonder het patriarchaat en de gendergerelateerde machtsdynamiek aan te pakken die diepgeworteld zijn. Uiteindelijk is het een kwestie van macht, onderdrukking en de verdeling van middelen.

Vrouwen spelen een centrale rol bij conflictpreventie en -beheersing, maar ook bij duurzame vredesinspanningen. Vrouwelijke mensenrechtenverdedigers hebben een sleutelrol gespeeld in de strijd tegen discriminatie en ongelijkheid en bij de bevordering van alle mensenrechten, burgerrechten, politieke, economische, sociale en culturele rechten, ten voordele van elk individu.

We moeten meer doen, en de staat van dienst is niet goed, bijvoorbeeld op het gebied van vredesprocessen.

Vrouwen moeten aanwezig zijn bij onderhandelingen, in rechtszalen, in raden van bestuur, in debatten en werkgroepen, in parlementen en regeringen.

En ook hier zien we dat het aandeel vrouwelijke parlementariërs afneemt.

Beste deelnemers en vrienden,

Gendergerelateerd geweld in conflict- en crisissituaties weerklinkt al generaties lang en ondermijnt al decennialang vrede, veiligheid en mensenrechten.

Het voorkomen van en reageren op deze misdaden is een essentiële voorwaarde voor het bereiken van een vreedzamere en rechtvaardigere wereld, die ervoor moet zorgen dat alle vrouwen en meisjes vrij van misbruik, angst en geweld kunnen leven.

Deze 16 dagen activisme zouden eigenlijk 365 dagen activisme moeten worden.