De elite en roken: de paradox van bewustzijn en verslaving

Naar aanleiding van de Wereld Niet Roken Dag - 31 mei

Door: Dr. Abdulsamad Mukhlif

Op 31 mei van elk jaar houdt de wereld een spiegel voor van de volksgezondheid ter gelegenheid van de Wereld Niet Roken Dag.
Een dag die gewijd is aan het waarschuwen van de mensheid voor deze sluipmoordenaar die geen onderscheid maakt tussen rijk en arm,
tussen ongeletterd en hoogopgeleid. De opvallendste paradox in dit verband is dat roken zich ook verspreidt onder leden van de "elite" –
zij die geacht worden het meest bewust te zijn: intellectuelen, artsen, beleidsmakers en opinieleiders.

Waarom roken artsen?

Wanneer je een arts 's ochtends ziet waarschuwen voor de gevaren van roken en 's avonds een sigaret ziet opsteken,
vraag je je onvermijdelijk af: is bewustzijn alleen genoeg om te veranderen?
De psychologie bevestigt dat bewustzijn van het probleem niet noodzakelijk betekent dat men stopt.
Diepere factoren dan kennis spelen een rol in het gedrag van de roker, zelfs als hij arts of academicus is.

1. Psychologische verslaving en conditionering:

Roken begint vaak niet vanuit een biologische behoefte, maar als een sociale gewoonte of ontsnapping aan stress.
Het evolueert tot een "valse vriend" in momenten van spanning en wordt vervolgens een routine gekoppeld aan bepaalde situaties:
bij koffie, na het werk, tijdens het nadenken. Dit wordt in de psychologie 'conditionering' genoemd.

2. Gevoel van minderwaardigheid en zoeken naar identiteit:

Voor sommigen, vooral tijdens de adolescentie, begint roken als een poging om 'volwassen' of 'stoer' over te komen,
of om zich te identificeren met aantrekkelijke beelden in media of de omgeving.
Helaas nemen sommigen dit gevoel mee naar volwassenheid zonder in te zien dat roken geen symbool van status is,
maar een symptoom van een dieper probleem: een gebrek aan zelfwaardering.

3. De elite en de druk van perfectie:

Een arts of intellectueel die zich voortdurend als rolmodel moet opstellen,
kan roken als een geheime uitlaatklep beschouwen – een innerlijke rebellie tegen het perfecte beeld dat van hem wordt verwacht.
In wezen is dit een psychologische reactie op aanhoudende interne druk,
niet een bewuste keuze voor roken.

Behandeling van rookverslaving: een psychologische en praktische aanpak

Stoppen met roken is geen simpele beslissing, maar een reis met meerdere stappen die diepgaand inzicht in psychologische drijfveren vereist,
en een wetenschappelijk onderbouwde aanpak. Hier zijn de belangrijkste methoden:

1. Cognitieve gedragstherapie (CGT):

Een van de meest succesvolle psychologische technieken tegen verslaving.
Het focust op het herkennen van triggers, het herstructureren van gedachten
(zoals ‘roken ontspant me’ veranderen in ‘roken schaadt mijn gezondheid en lost niets op’),
en het aanleren van directe alternatieven (kauwgom, diepe ademhaling, wandelen...).

2. Groepsondersteuning en psychologische begeleiding:

Deelname aan groepssessies, zoals ‘stoppen met roken’-programma’s in ziekenhuizen of gezondheidsorganisaties,
bevordert motivatie, ervaringsuitwisseling en biedt positieve voorbeelden.

3. Medicamenteuze behandeling (nicotinevervanging en medicatie):

Onder toezicht van een arts kunnen de volgende methoden helpen:

- Nicotinevervanging (pleisters, kauwgom, sprays) om ontwenningsverschijnselen te verzachten.
- Medicatie zoals Varenicline (Champix) en Bupropion (Zyban) die de behoefte aan roken verminderen.

4. Digitale ondersteuning via apps:

Mobiele apps kunnen helpen door:
- bijhouden van gestopte sigaretten,
- berekenen van bespaard geld,
- opvolgen van gezondheidsvoordelen,
- dagelijkse motivatieberichten.

5. Geleidelijke vs. abrupte stop:

Sommige mensen verkiezen geleidelijk afbouwen met gezondere alternatieven,
anderen kiezen voor directe stop (‘cold turkey’) met extra psychologische ondersteuning.

6. Hypnotherapie:

Sommigen gebruiken hypnose om het onderbewustzijn te herprogrammeren en een afkeer van roken te ontwikkelen.
Effectief bij mensen met een hoge motivatie.

De rol van familie en maatschappij:

- Familieondersteuning is essentieel om herval te voorkomen.
- Media en onderwijs moeten niet enkel focussen op ziektes, maar ook op succesverhalen en praktische alternatieven.

Bevrijding begint van binnenuit:

Begrijpen dat roken schadelijk is, is niet genoeg – er is ook een innerlijke wil, psychologische voorbereiding
en een praktisch plan nodig om te stoppen.
Wie echt wil leven, laat de sigaret vallen.

Boodschap op de Werelddag zonder Tabak:

Roken is niet alleen een gezondheidsprobleem, maar ook een psychologisch, cultureel en opvoedkundig probleem.
We kunnen deze strijd niet winnen zonder onze interne illusies te confronteren.
De elite is niet gevrijwaard – integendeel, hun invloed maakt hun bevrijding des te belangrijker voor de samenleving.